بیشتر بزرگسالان تا حدودی دچار بیماری‌های لثه و دندان هاهستند و بیشتر افراد حداقل یک بار به آن مبتلا شده‌اند. در این بیماری پلاک‌های باکتریایی بر روی دندان‌ها تشکیل می‌شود. بعضی از آنها بی ضررند اما بعضی مانند پورفیروموناس ژینژیوالیس به لثه‌ها آسیب می‌زند و باعث عفونت و التهاب می‌شود.
مراقبت لازم روزانه دندان
برای سلامت دهان و دندان اولین کار حفظ بهداشت دهان است. همه می‌دانیم که بهتر است روزی دو بار مسواک بزنیم. اما نخ دندان چطور؟ و باید قبل از غذا مسواک بزنیم یا بعد از غذا؟
یک بهداشت‌کار مرکز بهداشت دهان و دندان می‌گوید: “بعضی‌ها دوست دارند صبح‌ها قبل از هر چیز مسواک بزنند تا پیش از غذا خوردن پلاک‌های دهان را پاک کنند. بعضی هم بعد از صبحانه را ترجیح می‌دهند اما اگر بعد از صبحانه مسواک می‌زنید توصیه می‌کنیم ۳۰ دقیقه صبر کنید؛ چون اگر مواد غذایی اسیدی یا شیرین خورده باشید، مینای دندان‌تان نرم می‌شود و بهتر است پیش از مسواک زدن فرصت دهید تا دوباره سخت شود”.
“ما معمولاً توصیه می‌کنیم یک بار آخر شب مسواک بزنید و یک بار دیگر در طول روز که معمولاً صبح‌ها خواهد بود. آخرین چیزی که شب در دهان‌تان باقی می‌ماند بهتر است خمیر دندان باشد، پس ابتدا لای دندان‌ها را با برس‌های بین دندانی یا نخ دندان پاک کنید و سپس مسواک بزنید و آب و خمیردندان اضافی را بیرون بریزید و بگذارید باقی خمیردندان، برای محافظت دندان‌ها در طول شب روی آنها بماند”.
آیا باید رژیم غذایی را عوض کرد؟
از گذشته می‌گفتند که مواد‌غذایی خیلی شیرین برای دندان ضرر دارد. اما آیا مواد غذایی دیگر مشکلی ایجاد نمی‌کند؟ آیا برای حفظ سلامت دهان و دندان باید ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی مصرف کنیم؟
آنا گروم، سخنگوی انجمن غذایی بریتانیا می‌گوید: “برای سلامت دندان‌ها مهم‌ترین ویتامین، ویتامین دی و برای سلامت لثه‌ها ویتامین ث ضروری است و مواد معدنی مهمی مانند کلسیم و فسفر”.
“ویتامین ث در سنتز کلاژن نقش دارد و بافت‌ها را سالم نگه می‌دارد. این ویتامین برای درمان بیماری‌های حاد خون‌ریزی لثه‌ها مفید است. ویتامین ث به تأمین کلسیم لازم برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها در بدن ما کمک می‌کند. فسفر هم در پیوند با کلسیم نقش مهمی در سلامت دندان‌های ما دارد”.
کمبود ویتامین ث بسیار نادر است اما اگر این ویتامین را به مقدار کافی از رژیم غذایی خود دریافت نکنید به راحتی می‌توانید مصرف آن را افزایش دهید. گوجه‌فرنگی، فلفل، کلم بروکلی و حتی سیب‌زمینی از مواد غذایی سرشار از ویتامین ث هستند. جذب ویتامین دی ازمواد غذایی کمی سخت‌تر است، چون این ویتامین فقط در ماهی‌های روغنی، تخم‌مرغ، گوشت و مواد غذایی غنی‌شده وجود دارد و به توصیهٔ سیستم خدمات بهداشت ملی بریتانیا (ان‌اچ‌اس) بهتر است بیشتر مردم بریتانیا در پاییز و زمستان از مکمل‌ها غذایی استفاده کنند.
منابع خوب کلسیم، لبنیات، مواد لبنی غنی شده، کلم بروکلی و سبزی‌ها، پرتقال و توفو و نان غنی شده است. فسفر هم در گوشت، تخم‌مرغ، میوه‌های مغزدار، لبنیات، غلات کامل و میوه‌های خشک وجود دارد.
چندی پیش در تحقیقی دریافتند که مواد غذایی دیگری غیر از ویتامین ث هم بر سلامت لثه‌ها اثر دارند. در این تحقیق هشت هفته‌ای، ۳۰ نفر را بر مبنای میزان پلاک‌های دهانی به دو گروه تقسیم کردند. یک گروه آزمایشی رژیم غذایی “ضد‌التهابی” در پیش گرفت که شامل کاهش مصرف پروتئین‌های حیوانی و کربوهیدرات‌‌های فراوری‌شده و افزایش مصرف اسید‌های چرب امگا ۳، ویتامین ث، ویتامین دی، آنتی‌اکسیدان‌ها، نیترات‌های گیاهی و فیبر‌ها بود. در این گروه به طور مشخصی کاهش در التهاب و عفونت لثه و خون‌ریزی لثه نسبت به گروه شاهد دیده شد.
از این خوراکیها و نوشیدنی‌ها پرهیز کنیم
علاوه بر نوشیدنی‌های گازدار و غذا‌هایی که مقدار زیادی شکر تصفیه‌شده دارند؛ این خوراکیها و نوشیدنی‌ها هم (که حتی ممکن است باورتان نشود) در صدمه زدن به دندان‌های ما مقصرند:
- لیمو‌ترش در آب داغ ، باعث فرسایش مینای دندان می‌شود
- میوه‌های خشک، به دندان‌ها می‌چسبند و به سختی جدا می‌شوند
- چیپس، به دندان‌ها می‌چسبد
- بعضی از چای‌‌های میوه‌ای، دارای شکر زیاد هستند
- آب گازدار، گاز موجود در این آب‌ها آن را اسیدی می‌کند و بهتر است فقط موقع غذا آب گازدار نوشید
- میان وعده‌های میوه‌ای، به دندان‌ها می‌چسبند
- مواد‌غذایی تخمیر‌شده، معمولاً اسیدی هستند و باعث فرسایش مینای دندان می‌شوند
اگر هر کدام از مواد‌غذایی یا نوشیدنی‌های بالا را جز در موقع غذا مصرف کردید، برای جلوگیری از آسیب بهتر است دهان و دندان‌هایتان را با آب بشویید. آدامس بدون شکر بجوید یا توصیهٔ مورد‌علاقهٔ ما این است که یک تکه پنیر بخورید چون خاصیت خنثی‌کنندگی دارد.
خطر میان وعده‌ها
هر بار که خوراکی شیرین یا سرشار از نشاسته می‌خورید، میزان PH (پی‌اچ) دهان کاهش پیدا می‌کند و محیط دهان اسیدی می‌شود چون باکتری‌ها از شکر و شیرینی تغذیه می‌کنند و اسید آزاد می‌کنند. اگر عادت دارید که هر نیم ساعت یک بار میان وعده‌ای بخورید، دندان‌های شما هیچ وقت از محیط اسیدی در امان نخواهند ماند و این باعث خرابی دندان‌ها می‌شود.
متأسفانه این خوراکیها شامل میوه‌های کامل هم می‌شوند. سید، بهداشت‌کار دهان و دندان می‌گوید: “اگر به طور مرتب در میان وعده‌های خود میوه‌هایی که قند طبیعی بالایی دارند هم بخورید، باعث بالا رفتن میزان خطر پوسیدگی دندان می‌شود”.
بهترین راه این است که فقط دو تا سه بار در روز میان‌وعده بخورید و خوراکیها و نوشیدنی‌های شیرین و اسیدی را همراه با وعده‌های غذایی مصرف کنید.
والمزلی رئیس انجمن دندانپزشکی انگلیس می‌گوید: “در وعده‌های غذایی، خوب جویدن غذا باعث تولید بزاق دهان بیشتر می‌شود که قلیایی است و به عنوان مادهٔ دفاعی نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های اسیدی و شیرین را رقیق و کم اثر می‌کند. ترشح بزاق در وعده‌های غذایی اسید‌های مضر و ذرات غذا را از دندان‌ها پاک می‌کند و باعث خنثی شدن فضای اسیدی دهان می‌شود و جلوی پوسیدگی دندان‌ها را می‌گیرد”.
چگونه از دندان‌هایمان مراقبت کنیم
از نظر دندانپزشکی، آنچه باعث آسیب به سلامت و بهداشت دهان و دندان می‌شود تغییر محیط باکتری‌های دهان و رژیم غذایی است. مسواک زدن و روش‌های دیگر تمیز‌کردن دندان‌ها (مثل نخ دندان) هم باید انجام شود. حتماً این دو کار را انجام دهید. این کارها باعث می‌شود که فضای باکتریایی دهان تغییر کند.
بامد مرجع تخصصی تجهیزات پزشکی و گردشگری سلامت