مشکل سردردهای پس از زایمان

با توجه به شایع بودن سردردهای پس از زایمان گروهی از پژوهشگران کشور به بررسی این موضوع و شیوه های رایج درمانی آن پرداخته اند.

سردرد پس از زایمان شکایت شایعی است که در روزهای اولیه پس از زایمان و اوج مشغله مادر که نیاز به نگهداری از نوزاد خود دارد ، میتواند بسیار ناتوان کننده باشد.

این شکایت اغلب از نوع سردرد های اولیه بوده و برخلاف تصور بیماران ،معمولا” به عللی غیر مرتبط با بیهوشی است . با توجه به این مساله ،باید با نگرش جامعی به ارزیابی این مادران پرداخت و ابتدا علل خطرناکتر ، مهمتر و شایعتر سردرد را بررسی کرد.

در مقاله ای که از سوی دکتر احسان باستان حق و دکتر ساغر صمیمی سده(اعضای هیات علمی گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی تهران)، دکتر رضا امین نژاد(عضو هیات علمی گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی قم)، دکتر سعید صفری (عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مغز و اعصاب عملکردی، بیمارستان شهدای تجریش، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) و دکتر علیرضا بهسرشت( بورد تخصصی بیهوشی بیمارستان صارم) تدوین شده، سردردهای پس از زایمان به دو دسته سردردهای اولیه و ثانویه تقسیم شده و هر یک به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند.

طبق این بررسی ها، سردردهای اولیه بسیار شایع تر از موارد ثانویه بوده(20 برابر) و به تنهایی مسئول دو مورد از هر سه مورد سردردهای پس از زایمان هستند.

در شرح حال اغلب تاریخچه ای از سردرد گاهگاهی قبل از حاملگی وجود دارد اما به دلیل تخفیف علائم آنها طی حاملگی شاید این علامت را به یاد نیاورند و یا ذکر نکنند. مهم ترین این نوع سردردها شامل سردرد میگرن، سردرد تنشی، سردردهای خوشه ای می شوند.

سردردهای ثانویه نیز به مواردی چون سردردهای ناشی از علل اسکلتی-عضلانی، سردرد به علت فشار خون بالا و سندرم لکوانسفالوپاتی برگشت پذیر خلفی، سردردهای ناشی از سکته مغزی، سردرد شیردهی، سردرد ناشی از مصرف اندانسترون،سردرد ناشی از قطع مصرف روزانه چای و قهوه، سردرد ناشی از موارد کمتر شایع و مننژیت تقسیم می‌شوند.

طبق آنچه در این مقاله آمده، بر اساس اتیولوژی سردرد پس از زایمان می توان گفت سردرد پس از سوراخ شدن دورا، تشخیصی است که می بایست پس از رد کردن سایر تشخیص های احتمالی که شرح داده شد، مد نظر قرار گیرد.

معمولا شروع سردرد طی 48 ساعت اول از سوراخ شدن دوراست و به ندرت پس از روز پنجم شروع می شود. این سردرد قرینه و دو طرفه بوده و وضعیت ْآن(خوابیده- عمودی) است و طی 15 دقیقه از وضعیت عمودی تشدید پیدا کرده و طی 15 دقیقه از وضعیت خوابیده بهبود واضح می یابد.

حداقل یکی از علائم حالت تهوع، سفتی گردن، وزوز گوش، افت شنوایی در صدای بم و نورگریزی باید همراه این نوع سردرد وجود داشته باشد و در نهایت این نوع سردرد در خانم ها دو برابر بیشتر از آقایان شایع است.

سردرد ناشی از سوراخ شدن دورا معمولا تمایل به بهبود خودبخودی (عموما طی دو هفته) دارد.

برای درمان این نوع سردردها داروهای متعددی وجود دارد اما در مواردی با علائم بسیار شدید و ناتوان کننده و نیز در مواردی که پاسخ کافی به داروهای خوراکی مشاهده نمی شود می توان به سراغ درمان های تهاجمی رفت.

این درمان ها شامل مواردی چون مورفین اپیدورال، بلوک گانگلیون اسفنوپالاتین، بلوک اعصاب اُکسیپیتال بزرگتر و کوچکتر و پچ بلادپچ اپیدورالد می شوند.

اما در نهایت مهم آنکه برای تشخیص نوع این سردردها گرفتن شرح حال و معاینه دقیق شامل علایم حیاتی(خصوصا فشار خون بیمار و تغییرات سطح هوشیاری) ،سابقه فشار خون بالا و اکلامپسی یا پره اکلامپسی ،درجه حرارت بیمار و علایم تنفسی (جهت رد عوامل عفونی بخصوص بیماریهای ویروسی مانند کرونا که تب و سردرد در آن شایع است)، وجود تب و سفتی گردن و نورگریزی (جهت ارزیابی مننژیت) و تاریخچه دقیق ازسردردهای قبلی باید گرفته شود.

معاینات عصبی خصوصا” با توجه بیشتر به اعصاب جمجمه ای و حس و حرکت اندامها نیز لازم است (زیرا اعصاب داخل جمجمه ای 6و7 بعلت موقعیت آناتومیک خاصی که در جمجمه دارند ،نسبت به تغییرات فشار مایع مغزی نخاعی حساستر هستند).

در صورت مشاهده علایم هشداردهنده عصبی در شرح حال و معاینات توصیه می شود بیمار را تحت نظر گرفته و از مشاوره های تکمیلی مرتبط (مانند مغزواعصاب ، عفونی) استفاده شود. اما آنچه با متخصص بیهوشی مورد مشاوره قرار می گیرد، درمان یا رد سردرد پس از سوراخ شدن سخت شامه است که بدون در نظر گرفتن سایر تشخیص ها امریست محال.

طبق نتایج بررسی های انجام شده از سوی این محققان، در  صورت  قطعیت تشخیص سردرد ناشی از  سوراخ شدن سخت شامه، ضمن انجام  اطمینان بخشی، آموزش و حمایت روانی از  بیمار، درمان دارویی بیمار را با ضد دردهای ساده  مثل استامینوفن و  ایبوپروفن شروع کرده در صورت عدم پاسخ مناسب بر حسب شرایط بیمار باید از درمان های قوی تر و چند دارویی مانند منقبض کننده های عروقی مغزی و داروهای مخدر و ضد تشنج استفاده شود.

علاوه بر درمان های دارویی انجام پروسیجرهایی مثل بلوک گانگلیون اسفنوپالاتین از راه بینی که کمتر تهاجمی است می تواند کمک کننده بوده و نیاز به EBP را کاهش دهد. در نهایت درمان استاندارد و موفق ترین درمان تهاجمی، انجام EBP است.

نتایج این تحقیق سال گذشته در شماره چهار، دوره دوم مجله انجمن آنستزیولوژی و مراقبت های ویژه به چاپ رسیده و علاقمندان می توانند برای دسترسی به اطلاعات بیشتر به آدرس زیر مراجعه کنند.

http://isacc.iranesthesia.org/index.php/iranesthesia/article/view/349

بامد مرجع تخصصی تجهیزات پزشکی و ملزومات مصرفی