طبیعت درمانی : گردشگری سلامت یا توریسم درمانی یکی از بخش‌های مهم و جذاب صنعت توریسم و صنعت خدمات پزشکی است. هرساله میلیون‌ها نفر برای دریافت خدمات باکیفیت‌تر و ارزان‌تر پزشکی و درمانی به کشورهای دیگر سفر می‌کنند. کشورهایی چون تایلند، مکزیک، هند، ترکیه، امارات جزء مقاصد جذاب گردشگر سلامت دنیا محسوب می‌شوند.
در این میان ایران به دلایل متعددی مزیت‌های رقابتی و پتانسیل بالایی در زمینه جذب گردشگر درمانی دارد که متأسفانه چندان به آن‌ها اهمیت داده نمی‌شود. ازجمله مزیت‌های توریسم درمانی ایران می‌توان به قیمت مناسب، موقعیت جغرافیایی، کیفیت بالا، پزشکان برجسته و خوش‌نام و پیشرفت‌های علمی اشاره کرد. علاوه بر این موارد جاذبه‌های گردشگری طبیعی که علاوه بر جذابیت برای گردشگران خواص درمانی و پزشکی نیز دارند اشاره کرد.
سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت‌درمانی می‌گویند. این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی و همچنین محیط‌زیست زیبا، پاک و آرام به‌منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی و یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل‌های جراحی صورت می‌گیرد. به لطف خدا، طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت درمانی را در اختیار انسان‌ها گذاشته است. در اینجا قصد داریم شما را با برخی از این مکان‌های جذاب آشنا کنیم.
طبیعت درمانی در طبیعت بکر ایران
در ۲۵ کیلومتري شهر اردبیل یکی از مهم‌ترین مراکز استقرار چشمه‌های آبگرم در کشور بشمار می‌رود که از چشم‌های آبگرم این شهر می‌توان به گاومیش گلی، قهوه سویی، ساري سو، قره‌سو، پهنلی سو، آب گرم چشم و مجتمع‌های آب‌درمانی سبلان، بش باجیلار و حمام طبیعی شفا اشاره کرد. همچنین دو استخر آب سرد هم در فاصله پنج کیلومتري سرعین در دره‌های با چشم‌انداز زیبا موسوم به ویلا دره وجود دارد که آب آن‌ها مانند نوشابه گازدار بوده و گردشگران ضمن نوشیدن آب آن‌ها در استخر آبگرم نیز آب‌تنی می‌کنند.
چشمه‌های آب گرم خلخال
در ۲۲ کیلومتري شمال غرب هروآباد واقع است. آب آن‌ها از انواع معدنی بی‌کربنات سدیک، گازدار و بسیار گرم است. این چشمه‌ها در دامنه دره‌ای قرار دارند که به‌وسیله گسل، لایه‌های آهکی رسوبی از سنگ‌های آندزیتی جدا می‌شود. در جنوب غرب هروآباد نیز در دهکده گرمخانه، چندین چشمه آبگرم وجود دارد که دماي آن‌ها ۳۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد است. با توجه به فعالیت آتش‌فشانی که در ضلع جنوبی حدود ۱۸ کیلومتري جنوب هروآباد دیده می‌شود، به نظر می‌رسد که چشمه‌های آبگرم خلخال به این قبیل فعالیت آتش‌فشانی وابسته باشد تنها ۶ مجتمع آب‌درمانی نیمه مدرن در کنار این آبگرم دارد و این به‌خوبی نشان‌دهنده کارهاي پایه و اساسی در این قسمت است.
چشمه‌های آبگرم گوگردي رامسر
این چشمه‌ها در امتداد گسل رامسر واقع‌اند. در جنوب رامسر چشمه زیر پل معروفیت بیشتري دارد که آب آن از چند نقطه و از کف حوضچه خارج می‌شود. در کف حوضچه نیز بلورهاي پیریت و گوگرد دیده می‌شود. جدار داخلی حوضچه سیاه‌رنگ و رسوبات آهکی متخلخل بر آن نشسته است. در سمت مشرق رامسر، چشمه گوگردي آب‌سیاه وجود دارد که دماي آن کمتر از سایر چشمه‌ها است. رنگ سیاه مربوط به مواد آلی و اکسید منگنز است. در ضمن بوي هیدروژن سولفوره از آب استشمام می‌شود. در مشرق هتل بزرگ رامسر، تعداد ۹ چشمه آب‌معدنی گوگردي و رادیوم دار در امتداد خط تقریباً مستقیمی که موازي با شکستگی بزرگ شمال غرب – جنوب شرق البرز است دیده می‌شود.
آتش‌فشان نیمه فعال تفتان
با قله ۴۰۴۳ متري همراه با چشمه‌های آب‌معدنی به دلیل ویژگی و زیبایی‌های خاص خود از همه کوه‌های ایران متفاوت و متمایزاست و در این راستا تمامی کوهنوردانی که به قله سرفراز آن صعود کرده‌اند، از شکوه و زیبایی آن بسیار سخن رانده و مناظر دیدنی آن را مسحورکننده خوانده‌اند.
چشمه‌های معدنی بستان‌آباد
در ده اسک کندي در ۶۰ کیلومتري جنوب شرقی تبریز واقع شده‌اند. مظهر اصلی آبگرم بستان‌آباد در داخل دره که خود از نوع گسلی است قرار دارد. آب آن از نوع کلروسولفاته، گازدار و گرم می‌باشد. در اطراف چشمه رسوب سیاه‌رنگ دیده می‌شود و به نظر می‌رسد که فعالیت چشمه با گسل‌هایی ارتباط دارد که بخشی از گسل تبریز محسوب شوند و درعین‌حال به وابسته فعالیت آتش‌فشانی سهند است.
سواحل زیباي دریاچه ارومیه
در محل تلاقی دو محیط متفاوت طبیعی خشک و دریا همراه با هواي لطیف و نسیم دریا و آفتاب درخشان و آب کبود و بنفش پهناور، منظره خوش‌رنگ دیده نوازي را به آن می‌دهند. همچنین لجن مخصوص سواحل به خاطر گرماي موضعی ثابت و تأثیر رادیو اکتیوتیه دریاچه، ازنظر لجن درمانی حائز اهمیت فراوان است. دریاچه ارومیه با توجه به ویژگی‌های لجن درمانی در آن، می‌تواند جاذبه گردشگري سلامت باشد. وجود املاح و مواد معدنی در لجن‌های سواحل دریاچه ارومیه، قابلیت درمانی بالایی را پدید آورده است.
گنبدهای نمکی
این گنبدها و غارهای نمکی نقش به سزایی در درمان بیماری‌هایی چون انواع آلرژي، برونشیت، کم‌کاری غده تیروئید، بیماری‌های قلبی، فشارخون، امراض پوستی، بیماری‌های عصبی و استرس دارد و در برخی از کشورها مانند جمهوري چک، آلمان، ایتالیا، مجارستان، ارمنستان، لهستان، اتریش، رومانی، اوکراین و… علی‌رغم آنکه به‌طور طبیعی فاقد گنبدها و غارهاي نمکی‌اند، با واردکردن مقادیر فراوان نمک، اقدام به ساخت اتاقک‌ها و غارهاي مصنوعی نمکی نموده و از این طریق با رونق صنعت گردشگري و توریسم درمانی، منافع فراوانی به دست می‌آورند. درحالی‌که کشور ایران با دارا بودن غارهاي نمکی طبیعی و زیبا در استان‌های سمنان، قم، کرمان، یزد و آذربایجان و به‌طور ویژه غارهای نمکی خلیج‌فارس، از این هدیه الهی هیچ استفاده‌ای نمی‌کند.
مکان‌هایی با خواص درمانی و اکو توریسم در اقصی نقاط ایران پراکنده‌شده و از گسترده زیادي برخوردار می‌باشند. لکن زیرساخت‌های لازم جهت بهره‌برداری از آن به نسبت قابل قبولی توسعه‌نیافته است. گرچه امروزه چشمه‌های آب‌معدنی نسبت به مابقی جاذبه‌ها جایگاه بهتری دارند، هم در جهت درمانی و هم در جهت زیباشناختی و اکوتوریسم، ولی عمدتاً توسط گردشگران داخلی مورد توجه قرار گرفته‌اند و نسبت توریست‌های خارجی در این بخش در ایران بسیار ناچیز می‌باشد.
فهیمه عبدی نیان – کارشناس ارشد گردشگری
بامد مرجع تخصصی تجهیزات پزشکی و گردشگری سلامت
عالیه مخصوصا در ایران.